یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالیاتی در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. این نوع مالیات به‌طور مستقیم بر روی ارزش افزوده کالاها و خدمات در هر مرحله از تولید و توزیع اعمال می‌شود. در ادامه، به بررسی جوانب مختلف این قانون می‌پردازیم.
تعریف قانون مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر اساس افزایش ارزش کالاها و خدمات در هر مرحله از زنجیره تأمین (از تولید تا مصرف) محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، هر کسب‌وکار در هر مرحله از تولید و توزیع، مالیات را بر اساس ارزش افزوده‌ای که ایجاد کرده، پرداخت می‌کندو تفاوت بین قیمت خرید و فروش در کالاهای مشمول می باشد که عرضه می گردد .
تاریخچه مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار در فرانسه در سال ۱۹۵۴ معرفی شد و به تدریج به سایر کشورها گسترش یافت. این نوع مالیات به دلیل قابلیت جمع‌آوری آسان و کاهش فرار مالیاتی، به عنوان یک منبع مهم درآمد برای دولت‌ها شناخته شده است.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده بر اساس نرخ مشخصی که توسط دولت تعیین می‌شود، محاسبه می‌گردد. این نرخ معمولاً به‌صورت درصدی از قیمت کالا یا خدمات است. به‌عنوان مثال، اگر نرخ مالیات 10 درصد باشد و قیمت کالایی ۱۰۰۰۰ تومان باشد، مالیات بر ارزش افزوده آن کالا 10۰۰ تومان خواهد بود.
مراحل جمع‌آوری
مالیات بر ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره تأمین جمع‌آوری می‌شود:
تولیدکننده: تولیدکننده مالیات را بر اساس هزینه‌های تولید و قیمت فروش خود محاسبه می‌کند و آن را به دولت پرداخت می‌کند.
توزیع‌کننده: توزیع‌کننده نیز مالیات را بر اساس قیمت خرید و فروش خود محاسبه می‌کند و در نهایت، مالیات را به دولت پرداخت می‌کند.
مصرف‌کننده: در نهایت، مصرف‌کننده نهایی مالیات را به قیمت نهایی کالا یا خدمات اضافه می‌کند و این مبلغ را به فروشنده پرداخت می‌کند.
خدمات و مشاغل مشمول ارزش افزوده کدامند؟
تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده با کالاها و خدمات خریداری شده در یک دوره معین ارزش افزوده نامیده می شود .تعریف کلی هم در مورد ارزش‌افزوده وجود دارد که عبارت است از: مابه‌التفاوت ستانده و داده، یا به عبارت ساده‌تر ارزش افزوده؛ یعنی فروش منهای خرید. اما مشاغل مشمول ارزش‌افزوده کدام‌اند؟
مالیات بر ارزش افزوده به صورت کلی شامل تمامی مشاغلی می‌شود که به هر طریقی به خرید و فروش کالا و خدمات می‌پردازند. لیست زیر مشمولین قانون ارزش افزوده نشان می‌دهد:
- کلیه واردکنندگان
- کلیه صادرکنندگان
- کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی و بهره‌برداری
- بهره‌برداران از معادن
- ارائه‌دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و همچنین خدمات مالی
- حسابداران رسمی شاغل و مؤسسه‌های حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
- ارائه‌دهندگان انواع خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
- ارائه‌دهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای
- هتل‌ها، متل‌ها و مهمان‌پذیرها
- بنکداران، عمده‌فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه‌های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
- نمایندگان مؤسسه‌های تجاری و صنعتی اعم از داخلی و خارجی
- مؤسسه‌های حمل‌ونقل موتوری و باربری، زمینی، هوایی، دریایی
- مؤسسه‌های مهندسی
- مؤسسه‌های تبلیغاتی و بازاریابی
- فروشندگان طلا و جواهرات
- فروشندگان آهن‌آلات
- صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
- صاحبان نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های خودرو و بنگاه معاملات املاک
- صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
- چایخانه‌ها
- صاحبان دفاتر اسناد رسمی
- صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت
- صاحبان سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
- چلوکبابی‌ها، سالن‌های غذاخوری و سفره‌خانه‌های سنتی
- اغذیه‌فروشی‌ها با مالکیت و نام تجاری
- صاحبان دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی
مالیات بر ارزش افزوده به چه خدماتی تعلق می‌گیرد؟
خدماتی که شامل مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند، خدماتی هستند که طبق قانون باید علاوه بر هزینه خدمات، مالیات بر ارزش افزوده نیز برای آنها پرداخت شود. برخی از این خدمات عبارت‌اند از:
- ارائه‌دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و همچنین خدمات مالی
- ارائه‌دهندگان انواع خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
- ارائه‌دهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای
- صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت
- خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجاز
- خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالاها در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی
- برای دسترسی و پیدا کردن نوع خدمت مورد نظر که آیا مشمول ارزش افزوده می باشد یا خیر ؟ بهتر است ابتدا لیست خدمات معاف را بررسی کنید این بهترین شیوه جهت انجام این فرآیند می باشد .
- برای دسترسی به لیست خدمات معاف اینجا را کلیک نمایید ….
انواع معافیت‌های مالیاتی قانون مالیات بر ارزش افزوده
مانند تمامی انواع مالیات، در قانون مالیات بر ارزش افزوده 1403 هم می‌توانید از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنید. بسیاری از مشاغل از پرداخت مالیات از جمله ارزش افزوده معاف هستند. در طول زمان امکان تغییر فهرست معافیت و اضافه و کم شدن مشاغل معاف وجود دارد. بر اساس آخرین تغییرات قانون مالیات، مشاغل زیر معاف از پرداخت ارزش افزوده هستند:
- تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و مشاغل آماده سازی و بسته‌بندی آن
- دامپروری‌ها و مشاغل مرتبط با نگهداری دام
- فروشندگان کالاهای پرمصرف سبد تغذیه خانوار (گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لبنیات، نانوایی، خواربار، میوه و سبزی فروشی)
- عرضه کنندگان غذای آماده مانند رستوران‌های بیرون‌بر
- مشاغل مربوط به کاغذ و مطبوعات و چاپ
- لوازم پزشکی و توانبخشی
- ارائه دهندگان خدمات بورس، بانک و بیمه
- شرکت‌های تامین نیروی انسانی و خدماتی
- مشاغل مربوط به تعمیر و نگهداری کالاهای نظامی، دفاعی و امنیتی
- کالاهای سرمایه‌ای مانند انواع شمش طلا و فرش دستباف
فهرست معافیت‌های مالیاتی ارزش افزوده با تغییرات زیادی همراه است. اما به طور معمول موارد بالا عضو همیشگی این فهرست محسوب می‌شوند. در صورتی که فعالیت و کسب‌وکار شما جزو یکی از موارد بالا باشد، می‌توانید از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنید.
اضافه کردن نرخ ارزش افزوده به روی محصولات دسته بندی‌های بالا، ممنوع و غیر مجاز است. در صورتی که 10% مالیات را روی قیمت نهایی محصولات و خدمات خود اعمال می‌کنید، باید سریعاً فهرست قیمت خود را اصلاح نمایید.
معافیت‌ها و استثنائات
برخی از کالاها و خدمات ممکن است از مالیات بر ارزش افزوده معاف باشند. این معافیت‌ها معمولاً شامل کالاهای اساسی، خدمات بهداشتی و آموزشی و برخی دیگر از خدمات اجتماعی می‌شود. هدف از این معافیت‌ها، حمایت از اقشار کم‌درآمد و تسهیل دسترسی به کالاها و خدمات ضروری است
مزایای انجام مالیات بر ارزش افزوده
کاهش فرار مالیاتی: به دلیل اینکه مالیات در هر مرحله از تولید و توزیع جمع‌آوری می‌شود، احتمال فرار مالیاتی کاهش می‌یابد.
شفافیت: این نوع مالیات باعث افزایش شفافیت در معاملات تجاری می‌شود و به دولت کمک می‌کند تا درآمدهای مالیاتی خود را به‌طور مؤثرتری مدیریت کند.
توسعه اقتصادی: مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند به توسعه اقتصادی کشورها کمک کند، زیرا درآمدهای حاصل از آن می‌تواند برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خدمات عمومی استفاده شود.
معایب اجرای مالیات بر ارزش افزوده
پیچیدگی: سیستم مالیات بر ارزش افزوده ممکن است برای کسب‌وکارهای کوچک پیچیده باشد و نیاز به حسابداری دقیق داشته باشد.
بار مالی بر مصرف‌کننده: در نهایت، این مالیات به مصرف‌کننده نهایی منتقل می‌شود و می‌تواند بار مالی بیشتری بر روی اقشار کم‌درآمد ایجاد کند.
